2015 yılında Birleşmiş Milletler üyeleri Paris’te iklim krizini tartışmak için toplandığında, Place du Panthéon meydanında ilginç şeyler oluyordu. Paris’teki bu ünlü meydan, Grönland’dan gelmiş 12 adet buzulla kaplıydı. Sanatçı Olafur Eliasson ve jeolog Minik Rosing tarafından <a fr-original-style="" href="https://guidetogreenland.com/about-greenland/greenland-attraction/nuuk-fjord/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Nuuk fiyordundan</a> getirilen 12 adet buzul, Paris’in merkezinde erimeye bırakılmıştı. O anlarda gerçekleştirilen Paris İklim Anlaşması’nda ana konu başlıklarından biri olan ‘sera gazı emisyonunun azaltılması’ tartışılırken, dışarıda ‘sera gazı emisyonunun’ gerçekten nasıl bir etkisi olduğunu insanların direkt olarak deneyimlemesine olanak tanıyan bir sanat uygulaması gerçekleşiyordu. <a fr-original-style="" href="https://olafureliasson.net/archive/artwork/WEK109190/ice-watch" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">‘Ice Watch’</a> olarak adlandırılan bu ‘sanat uygulaması’ sayesinde, çoğumuzun hiç görmediği buzullar bölgesinde gerçekleşen, gözle görmeyince de inanmakta zorluk çektiğimiz iklim krizinin gerçek etkileri tüm dünyanın gözleri önüne serildi. Sanatçı Eliasson için ‘Ice Watch’ tarzındaki sanat uygulamaları, insanların bu tarz sorunları sadece anlamakla kalmayıp, fiziksel ve duygusal olarak deneyimlemelerine imkân tanıyor. Bu tarz uygulamalar, sorunların kompleks bir şekilde açıklanmaları yerine gayet basit bir uygulama ile herkesin anlayabileceği hale gelmesine ve bu sayede de değişimin başlamasına imkân sağlıyor.<img src="https://images.aposto.com/2021/5/2021-06-03T06:47:23.241Z_sm.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.93" alt="Pablo Picasso, Guernica, 1937" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">&nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp;&nbsp; Pablo Picasso, Guernica, 1937Elbette sanatın bu değişim gücünü ilk fark eden sanatçı Olafur Eliasson değil. Picasso’nun savaş karşıtı çalışması <a fr-original-style="" href="https://birsanatbirkitap.com/sanat/sanat-tarihi/picasso-nun-guernica-eseri-hakkinda-bilmeniz-gerekenler/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">(Guernica)</a> ya da Norman Rockwell’in ABD insan hakları hareketi için yaptığı ‘<a fr-original-style="" href="https://mymodernmet.com/norman-rockwell-the-problem-we-all-live-with/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">The Problem We All Live With’</a> modern dünyanın değişimi tetikleyen bazı örneklerinden. Bunlara benzer daha birçok örnek verilmesi mümkün elbette ve hepsinin ortak özelliği aslında her hafta yazılarımızda belirttiğimiz bir kavram. Kültürel olarak değişime öncülük etmeleri ve toplumların alışkanlıklarının değişmesi için harekete geçirici bir uygulama olmaları.<img src="https://images.aposto.com/2021/5/2021-06-03T06:49:07.291Z_sm.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.68" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">&nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp;Norman Rockwell, The Problem We All Live With, 1964 Döngüsel ekonomi ile sanatın kesişimi Özellikle Covid-19 pandemisi ile başlayan zorunlu değişimi doğru yönetmek adına açık ve net hedefler belirleyen döngüsel ekonomi değişim sürecinde sanatın yeri çok önemli. Bildiğiniz gibi döngüsel ekonomi atık oluşumunu önlemeyi ve oluşan atıkların da tekrar tekrar kullanılabilecek süreçlere dahil edilmesi için tüm sistemlerin yeniden tasarlanmasını önermekte. Mevcut lineer sistemler içinde yapılacak iyileştirmeler değil, aksine mevcut sistemlerden tamamen bağımsız, inovatif fikirlerle oluşturulmuş sistemler hedefleniyor. Kısaca yeni dünya düzenini tamamen ‘kutunun dışından bakarak’, yaratıcılığın sınırlarını zorlayarak tasarlamamız gerekiyor. Bu yaratıcılık noktasında ise en önemli katkının sanat ve sanatçılardan gelmesi bekleniyor. Elbette döngüsel ekonominin temelini oluşturacak sistemlerin yeniden tasarlanması sürecinde uygulanacak tüm somut adımlar mantıksal ve teknik analizlerle oluşturulacak. Fakat döngüsel ekonominin temelinde duran yaratıcılık ve inovasyon için en önemli kaynağımız; sanat! Burada döngüsel ekonomi içinde sanatın çizgisini belirtmekte de fayda var sanırım. ‘sanat sanat içindir’ ya da ‘sanat toplum içindir’ tartışmasına girmeden, yeni bir bakış açısı ile bakmakta fayda var😊 Döngüsel ekonomiye destek olan sanat, gezegenimiz içindir😊 Her zaman bahsettiğimiz bireylerin ve dolayısı ile de toplumların değişimi için, tüketicilerin bilinç düzeyleri artmalı ve tüketim alışkanlıklarında elle tutulur değişiklikler olmalı. Sanat tam da burada devreye giriyor aslında. Yeni sistemlerin, üretim planlamalarının, ürünlerin, materyal kullanımlarının tasarlanması süreçlerinde yer alan sanatçıların tek bir hedefi var; tüketicinin duygularına dokunacak şekilde yaratıcı sanat uygulamaları ile, bireylerin döngüsel ekonomiyi basit bir ekonomi modeli olmaktan ziyade, dahil olabilecekleri ve değişimde yer alabilecekleri bir süreç olarak görmelerini sağlamak. Topluma erişmek için sanat Döngüsel ekonomi alanında çok önemli çalışmalar yapan ellen MacArthur Vakfı’nda ‘sanatçı’ olarak görev yapan Emma Hislop, döngüsel ekonomi içinde sanatın kullanımını açıklanamayanı açıklamaya imkân tanımak olarak özetliyor. “Sanat, bir şeyi görsel olarak anlatmak dışında başka bir çaremiz olmadığında kullanılıyor. Fakat ekonomi içinde de sanat içinde de ortak bir ‘erişim sorunu’ görmek mümkün. Her endüstrinin kendine özgü bir jargonu mevcut. Bu sistemik jargon kullanımı, açık ve dürüst tartışmaları, yaratıcılığı ve iş birliğini tamamen engelleyen bir süreç yaratıyor. Sanat gibi yaratıcılığın ön planda tutulduğu ve çerçevenin her zaman dışından bakılmasını temel alan uygulamaları kendi sisteminize dahil etmediğiniz sürece, değişimden söz edemezsiniz.” <img src="https://images.aposto.com/2021/5/2021-06-03T06:49:36.797Z_sm.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.50" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Hislop’un bahsettiği gibi, döngüsel ekonomiye geçiş sürecinde yaratıcılık ve iş birliği olmazsa olmaz. Bu da şu anda ne yazık ki içinde bulunduğumuz süreç olan, her sektörün kendi içinde ‘döngüsel’ ve ‘sürdürülebilir’ değişimler yapmaya çalışması fakat sadece kendi içinde kalması sorununu daha iyi anlamamıza olanak tanıyor. Ne yazık ki sanat her zaman sınıfsal ayrımlarla ilişkilendirilmiş, profesyonel hayatla karıştırılmaması gereken, ‘boş zamanlarında’ ilgilenilebilecek bir ‘aktiviteler bütünü’ olarak görülmekte. Özellikle ülkemizde sanata verilen değer yok denecek kadar az. Bu nedenle bu yazımızda tartışmaya çalıştığımız, sanatın döngüsel ekonomiye geçiş sürecinde ne gibi etkileri olabilir, nerede nasıl kullanılmalı soruları, sizler için çok uzak ve erişilmesi imkânsız süreçler gibi görülebilir. Fakat gelin olaya farklı bir yerden bakmaya çalışalım. Artık nasıl tüketiciler, ürünlerin tasarım süreçlerinin merkezinde (UI/UX tasarım süreçleri gibi), belki de kısa zaman içinde sadece tüketicilerin kullanımlarına odaklı tasarımlar değil, aynı zamanda tüketicileri duygusal olarak harekete geçirecek sanat uygulamaları da üretim süreçlerinin merkezinde olabilir. Döngüsel değişim tamamen iş birliği ve yaratıcılıkla mümkün olacaktır, bunun için de tüm sınırlarımızı kaldırmalı, ön yargılarımızı yıkmalı ve sanatı da sanatçıyı da yaratıcılığı da ‘iş hayatında, ekonomide yeri yok’ demeden her sürecimize dahil etmeliyiz! Haftaya görüşmek üzere.

Place du Panthéon ile ilgili hikayeler